به تازگی چاپ دوم کتاب «از مشهد تا ژوهانسبورگ» که شامل گفت‌وگوی بلند حسین قرایی با حجت‌الاسلام سید عبدالله حسینی است، منتشر شده و به بازار کتاب آمده است. این کتاب در قالب مجموعه تاریخ شفاهی شعر معاصر ایران از سوی نشر شهید کاظمی منتشر شده است.
قرایی در این کتاب و در قالب یک گفت‌وگو بلند زندگی و زمانه این شاعر را از کودکی تا حضور در حوزه علمیه مشهد و نیز مطرح شدن به عنوان یک طلبه شاعر در کنگره شعر دفاع مقدس و پس از آن آشنایی با شاعران سرشناس خراسان و برپایی کنگره شعر طلاب مورد توجه قرار داده است. حضور در آفریقای جنوبی و فعالیت فرهنگی در این کشور نیز بخش دیگری از این گفت‌وگوی بلند است. در قسمت دوم از این کتاب نمونه‌ای از اشعار این شاعر برای مخاطبان درج شده است و در بخش سوم آن شاعرانی چون زکریا اخلاقی، حمید رضا شکارسری، محمد کاظم کاظمی، رضا اسماعیلی، هادی سعیدی کیاسری درباره شعر و شخصیت سید عبدالله حسینی به اظهارنظر پرداخته‌اند. یکی از قابل توجه‌ترین بخش‌های این کتاب ماجرای معمم شدن سید عبدالله حسینی توسط حضرت امام خمینی(ره) و نیز شرح او از سامان‌دادن به جلسات شعر رهبر انقلاب اسلامی پس از منصوب شدن ایشان به سمت رهبری است که به تفصیل درباره آن در کتاب توضیح داده شده است.
گفت‌وگوی ما را با عبدلله حسینی درباره این کتاب و ضرورت انتشار چنین مجموعه‌هایی بخوانید.
■
با اینکه زندگی شما از دوران جوانی با شعر گره خورده است چرا تا به حال مجموعه‌ای منتشر نکرده اید؟
من از پیغمبران بی کتاب هستم! با اینکه بسیاری از شاگردانم صاحب چند مجموعه شعر منتشر شده‌اند اما من به خودم اجازه ندادم مجموعه شعری داشته باشم. در زمانی که طبع شاعری من را برای سرودن سر ذوق می‌آورد، انتشار مجموعه مثل الآن رایج نشده بود و هر کسی به خودش اجازه نمی‌داد، مجموعه‌ای منتشر کند.
آن زمان برداشتم این بود که انتشار مجموعه باید حتماً در عرصه ادبیات جریان سازی کند و حادثه و اتفاقی باشد و یا حرف جدیدی در عرصه ادبیات داشته باشد و چون چنین ذهنیتی درباره شعرم نداشتم، به خودم اجازه ندادم، دست به انتشار مجموعه بزنم.
■
یعنی هیچ موقع به فکر چاپ اشعارتان نبودید؟ درآینده چه تصمیمی دارید؟
بله، زمانی مجموعه شعرم را به احمد زارعی دادم، ایشان مجموعه را خواند و گفت برای انتشار مجموعه وقت زیاد داری؛ اما من دیگر وقت زیادی پیدا نکردم چون برای 22 سال به آفریقای جنوبی رفتم و از فضای شعر و ادبیات خارج شدم و تب انتشار مجموعه از سر من افتاد.
به هر حال من به این حرف سعدی اعتقاد زیاد دارم تا مرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نهفته باشد. شاعری که با اصرار و به قول حسن حسینی با سزارین شعر بگوید و مجموعه‌ای منتشر کند و بر جامعه ادبیات تحمیل کند، خودش را در عرصه ادبیات ساقط کرده است.
شاعر زمانی باید دست به انتشار مجموعه‌اش بزند که مطمئن باشد شعرهایش توسط مردم خوانده می‌شود. به طور کلی در ایران خیلی مسائل موج می‌شود مثل موج عمل بینی، مثل دانشگاه رفتن و مدرک گرایی، متأسفانه در زمینه‌های فرهنگی مثل انتشار کتاب هم همین مسئله وجود دارد، ناشر به خاطر اینکه با عدد و رقم سر و کار دارد با هر شرایطی کتاب منتشر می‌کند حتی با تیراژ 1000 تا در حالی که هیچ جای دنیا با تیراژ کمتر از 5000 تا کتاب منتشر نمی‌کنند.
البته در هیچ جای جهان هم این همه دانشگاه وجود ندارد. تعداد دانشگاه‌های پیشرفته‌ترین کشورها تعداد کمتر از کشور ماست.
■
شما با برگزاری دوره‌های اولیه شب‌های شعر طلاب مؤسس این نوع شعر بودید. در حال حاضر شرایط شعر طلاب چگونه است و چه جایگاهی دارد؟
در سال 1364 و زمانی که رهبر معظم انقلاب، رئیس جمهور بودند من طرح کنگره شعر طلاب و پیشنهاد راه اندازی کنگره سراسری شعر حوزه را به ایشان دادم، من در آن زمان لیستی 30 نفره از شاعران طلبه را ارائه دادم که برای ایشان موجب تعجب بود، لیست را نگاه کردند و با تعجب پرسیدند مگر ما این همه طلبه شاعر داریم؟ بعد از تأیید ایشان نخستین کنگره سراسری شعر حوزه در حوزه علمیه مشهد رقم زده شد که توسط سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد و شاعرانی از سراسر کشور به این کنگره دعوت شدند.
البته سومین دوره این کنگره با رحلت امام(ه) مصادف شد که این مسئله در روند کنگره بسیار تأثیرگذار بود.
■
دقیقا چه تأثیری بر روند کنگره گذاشت؟
یادم هست از زمان ارتحال امام(ره) تا اربعین ایشان شعرهایی که در این کنگره ارائه شد مورد استفاده صدا و سیما قرار گرفت.
این حرکت ادامه داشت تا وقتی من به آفریقای جنوبی رفتم، بعد رفتن من این کنگره به تهران منتقل شد و چند سالی با عنوان کنگره شعر و قصه طلاب برگزار شد که بعد در اختیار دفتر تبلیغات اسلامی قرار گرفت و در حال حاضر جشنواره‌ای تحت عنوان جشنواره اشراق برای طلاب سراسر کشور برگزار می‌شود.
■
ویژگی مهم شعر طلاب چیست؟
شعر طلاب چند ویژگی دارد اول اینکه شاعرش از نهادهای حوزوی برخاسته باشد. این شعر از نظر محتوا هم با توجه به تسلط طلاب به دین، با تسلط بیشتری و با پشتوانه بهتری از مسائل دینی بیان می‌شوند.
از نظر ذوق هم قطعاً اصطلاحاتی که در حوزه می‌آموزند روی زبان شعری شان تأثیر می‌گذارد. این فرم و محتوا از شعر طلاب شعری می‌سازد که آن را از شاعران دیگر متمایز می‌کند.
■
«از مشهد تا ژوهانسبورگ» دومین کتابی است که به تاریخ شفاهی شعر معاصر ایران می‌پردازد، نوشتن و ثبت این خاطرات چه تأثیری در جریان انقلاب فرهنگی می‌گذارد؟
به هر حال اگر این کتاب‌ها نوشته نشود، مسائل این چنینی هم گفته نمی‌شود و در اذهان می‌ماند. با مرگ شاعر این مسائل هم دفن می‌شود در حالی که اگر این واقعیت‌ها گفته شود بسیاری از این نظریه‌ها ثبت و تاریخ دار می‌شود.
اگر بعد 50 سال کسی بخواهد درباره ادبیات خراسان اطلاعاتی بداند دو جلد «از سناباد شعر» و «از مشهد تا ژوهانسبورگ» که هر دو توسط حسین قرایی نوشته شده است، می‌تواند کمک کند. این کتاب مجموعه 40 ساعت گفت‌وگو با من درباره خاطرات و ایده‌های من درباره زندگی، شعر و ایده آل‌های من درباره جامعه متعالی اسلامی و نظریه‌های من درباره ادبیات است.
کتاب از کودکی من شروع می‌شود تا اتفاقاتی که در ژوهانسبورگ رخ می‌دهد.
نظر شما